VÔNG VANG - 黄葵

Còn gọi là bông vang, ambrette, ketmiemusquée.

Tên khoa học Hibiscus abelmoschus L. (Abelmoschus moschatus Moench.).

Thuộc họ Bông (Malvaceae).

Vông vang - Hibiscus abelmoschus

A. MÔ TẢ CÂY

Vông vang là một cây thân cỏ cao khoảng 1m, phía gốc hơi thành gỗ, và thân hơi có lông.

Lá hình tim, có cạnh hoặc chia thùy khá sâu cả hai mặt đều phủ nhiều lông; 5 thùy hình ba cạnh, mép có răng cưa, trên có 3-5 gân chính.

Hoa màu vàng, mọc đơn độc ở nách lá phía trên, cuống hoa phủ lông và phía sát hoa hơi phình lên.

Quả thuôn trên phủ đầy lông trắng nhạt, chiều dài quả 4-5cm, với 5 cạnh, phía trong cũng phủ lông, chứa nhiều hạt hình thận, dẹt, dài 3-44mm, rộng 1-2mm, trên mặt có những đường nhăn đồng tâm xung quanh rốn hạt.

B. PHÂN BỐ, THU HÁI VÀ CHẾ BIẾN

Mọc hoang khắp nơi ở những ruộng và những vùng mới vỡ hoang, trên những đồng cỏ. Có nơi trồng lấy hạt và rễ dùng trong công nghiệp nước hoa hoặc làm thuốc. Còn thấy ở Ấn Độ, Malaixia, Trung Quốc, Philipin.

Chủ yếu người ta dùng hạt làm thuốc hay để chế tinh dầu dùng trong nước hoa.

Chất nhầy trong rễ được dùng làm chất dính trong nghề giấy hay làm tinh bột.

C. THÀNH PHẦN HÓA HỌC

Hạt chứa dầu mùi xạ hương cho nên trên thị trường thường có tên hạt xạ (graine d'ambrette).

Tinh dầu đặc biệt ở nhiệt độ thường, màu vàng nhạt, mùi thơm của xạ; thành phần chủ yếu của tinh dầu là chất panmitin, farnesola và ambretolite C₁₆H₂₈O₂. Khi loại axit panmitic ta sẽ được một tinh dầu lỏng, được hãng Schimmel đưa vào thị trường từ năm 1902, tinh dầu này mạnh hơn tinh dầu thiên nhiên gấp 6 lần và với 5 hay 6 thể tích cồn 80^o cho một dung dịch trong.

Thường người ta chiết tinh dầu vông vang bằng dung môi; là một loại tinh dầu cao cấp có tác dụng làm dậy mùi và bền mùi, giá rất đắt.

Rễ có chứa chất nhày như rễ sâm bố chính.

D. CÔNG DỤNG VÀ LIỀU DÙNG

Hạt được dùng trong công nghiệp tinh dầu.

Nơi sản xuất chủ yếu trên thế giới là đông Ấn Độ và đảo Mactinic. Tại ấn Độ và Malaixia người ta dùng cho vào quần áo chống nhậy.

Về y dược, hạt vông vang được dùng làm thuốc trấn kinh, chữa di tinh và thông tiểu. Ngày dùng 4 đến 6g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột. Còn dùng cữa rắn cắn (xem vị bông báo: http://dotatloi.com/nhung-cay-thuoc-va-vi-thuoc-viet-nam/ket-qua-tra-cuu/bong-bao).

Rễ do chất nhầy được dùng để hồ giấy, hoặc chế tinh bột. Có khi được dùng làm thuốc bổ, thuốc mát thay sâm bố chính.

Đơn thuốc có hạt vông vang:

   - Chữa rắn cắn: Lấy 50 hạt hoặc nhiều ít tùy theo nặng nhẹ, khi bị rắn cắn nhai nhỏ nuốt nước. Bã đắp lên vết rắn cắn (Y học thực hành 9.1961: 22).