ĐƠN CHÂU CHẤU - 虎刺楤木

Còn gọi là cây cuồng, rau gai (Thái nguyên), độc lực (Hà tây), cẩm giảng (Bình gia, Lạng Sơn).

Tên khoa học Aralia armata (Wall.) Seem (Panax armatum Wall.).

Thuộc họ Ngũ gia bì (Araliaceae).

Đơn châu chấu - Aralia armata

A. MÔ TẢ CÂY

Cây nhỏ rất nhiều cành. Thân hơi gầy không có lông, trên có những gai cong quặp xuống.

Lá to, kép 2-3 lần lông chim, có 9-11 lá chét, có cuống, phiến lá chét hình trứng, nhọn ở đầu, phía cuống hơi tròn; mép có răng cưa, trên những đường gân có những gai nhỏ.

Cụm hoa hình chùy tán, nhiều gai, gồm nhiều hoa nhỏ màu trắng vàng nhạt hay xanh vàng nhạt. Nhị 5. Bầu hình trứng 5 ngăn, 5 vòi tự do.

Quả màu đen nhạt dài 3-4mm.

B. PHÂN BỐ, THU HÁI VÀ CHẾ BIẾN

Mọc hoang tại nhiều nơi trong nước ta chủ yếu tại những tỉnh miền núi Hà Tây, Hòa Bình, Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Hà Giang, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa.

Thường đào lấy rễ rửa sạch đất cát phơi hay sấy khô mà dùng. Không phải chế biến gì đặc biệt.

C. THÀNH PHẦN HÓA HỌC

Sơ bộ thấy có saponin tritecpenic.

Phần genin đã được xác định là axit oleanic (P. K. Mãn-Hà Nội 1976).

Hoạt chất khác chưa rõ.

D. CÔNG DỤNG VÀ LIỀU DÙNG

Trong nhân dân thường dùng rễ sắc uống và ngậm chữa bệnh ở cổ họng, viêm amiđan.

Trong dịch viêm họng ở Bình Gia Lạng Sơn, 1956 nhân dân đã dùng rễ cây này sắc vừa uống vừa ngậm.

Còn được sắc uống chữa thấp khớp.

Ngày dùng 15 đến 20g.