CHỈ CỤ - 枳椇

Còn gọi là khúng kháng (Cao Bằng, Lạng Sơn), vạn thọ, kê trảo.

Tên khoa học Hovenia dulcis Thunb.

Thuộc họ Táo ta (Rhamnaceae).

Chỉ cụ - Hovenia dulcis

A. MÔ TẢ CÂY

Cây gỗ cao 10m hay hơn. Cành non có lông và nốt sần.

Lá mọc so le, có cuống dài, phiến lá hình trứng, nhọn, mép có răng cưa, 3 gân tỏa từ gốc lá, phiến lá dài 10-15cn, rộng 5-9cm.

Hoa màu trắng hay lục nhạt mọc thành xim ở kẽ lá hay đầu cành.

Quả hình cầu, khi chín những nhánh con mang quả phồng to lên, màu hồng nhạt, vị ngọt, ăn được.

B. PHÂN BỐ, THU HÁI VÀ CHẾ BIẾN

Trước năm 1952, chưa phát hiện thấy cây này. Chỉ mới phát hiện những năm 1955 trở đi.

Trong tài liệu "Cây thuốc" của Petelot A. còn nói rõ thêm rằng loài này gặp phổ biến ở Trung Quốc, nhưng các tác giả cũng đã xác định trong tương lai không xa, loài này sẽ được phát hiện ở các tỉnh biên giới phía Bắc nước ta.

Người ta dùng quả làm thuốc với tên "chỉ cụ tử", và gỗ cây khúng khéng bào mỏng phơi hay sấy khô.

C. THÀNH PHẦN HÓA HỌC

Trong quả chứa đường glucosanfructosa, saccrosa, muối kali, nitrat và malat...

D. CÔNG DỤNG VÀ LIỀU DÙNG

Quả (chỉ cụ tử) được dùng chống nôn, giải độc, ngộ độc rượu, tiêut iện không thông, khát nước, khô cổ. Ngày 3-5g dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu.

Người ta còn dùng gỗ khúng khénh đẽo hình gối để dùng gối đầu hoặc đẽo thành từng mảnh vỏ bào, sắc nước uống cùng mục đích chống nôn, chống say rượu.